Echt gebeurd is geen excuus

Vorige week stak ik de drukke Europa-allee in Kampen over. In de middenberm raakte ik in een serieus gesprek met iemand die net iets heftigs aan het meemaken is.
Vlakbij die oversteekplaats ligt een groot weiland waar een circus stond en er liep een olifant los rond, tot in de berm van de weg waar wij stonden.

Dat zijn momenten waarop ik denk: dit had ik niet kunnen verzinnen: een serieus gesprek midden op een drukke weg met in de berm een loslopende olifant. Mijn redacteur had hier subiet een rode streep doorgezet met het commentaar: ongeloofwaardig! En dat terwijl het toch echt zo gegaan was.

En terecht. Een verhaal staat of valt met geloofwaardigheid. Geloof je 't niet, dan pakt het niet. En dan gaat het niet om wel of niet realistisch, want de verhalen van Harry Potter zijn ook geloofwaardig (denk ik, heb ze zelf niet gelezen.) Een verhaal kan van A tot Z van fantasie aan elkaar hangen, en toch geloofwaardig zijn. En dat bereik je door je verhaal binnen zichzelf helemaal te laten kloppen, ook al zijn er fictieve (natuur)wetten. Als je in een verhaal over omgekeerde zwaartekracht schrijft, moet die overal gelden.

Zo heb ik na het lezen van "Het Wonderlijke Verhaal van Hendrik Meijer" van Roald Dahl zelf ook geprobeerd om door kaarten heen te kijken, want Roald Dahl beschreef dat zo geloofwaardig dat ik ervan overtuigd was dat ik dat ook kon.

Het verhaal van de olifant in die berm had gekund, als ik het los lopen, het precies op dat moment aanwezig zijn van het circus, het tegenkomen van de kennis en de 'noodzaak' van het gesprek en de plek daarvan allemaal binnen het verhaal had verklaard. Verklaringen die ik in het echte leven niet had, want het was toeval.

Om een waargebeurd verhaal geloofwaardig te krijgen in een boek moet je verklaringen verzinnen, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt.

Vorige week zag ik  Pauw en Witteman met daarin Heleen van Royen die over haar nieuwe boek mocht vertellen.
Pauw merkte op dat het verhaal wel veel losse eindjes kent. Heleen zei toen, dat dat in het echte leven vaak ook zo is. En toen dacht ik: nu val je (echt) door de mand als schrijfster, want een onvolkomenheid in het verhaal mag nooit verklaard worden met 'zo is het in het echte leven ook'. Een verhaal is een nieuwe werkelijkheid waarbinnen alles moet kloppen.

Echt gebeurd is geen excuus. (Gerard Reve)